Een beschermd stads- en dorpsgezicht is een groep objecten en/of gebouwen in een stad die vanuit de overheid een beschermde status hebben. Deze bescherming is bedoeld om de cultuurhistorische identiteit van een gebied te behouden, zodat de ruimtelijke karakteristiek wordt behouden. Hierbij gaat het om de historische structuur en de samenhang van het gebied. De beschermde stads- en dorpsgezichten zijn gebouwd of aangelegd voor de Tweede Wereldoorlog.
De directe omgeving van zo’n beschermd gebied kan ook onderdeel zijn van het bijzondere karakter van het gebied. Sinds 2012 moeten gemeenten daarom voor alle bestemmingsplannen ook rekening houden met de aanwezige cultuurhistorische waarden. De bescherming staat beschreven in de Monumentenwet.
Nederland heeft meer dan 400 beschermde stads- en dorpsgezichten.
De wettelijke regeling is te vinden in de Erfgoedwet, vanaf 2023 zal dit overgaan in de Omgevingswet.
- Het meervoud van beschermd stads- en dorpsgezicht is beschermden stads- en dorpsgezichten.